Karta poległego

Nazwisko: GERŻABEK [1]
Imię #1: Jerzy
Imię #2: Roman [2]
Imię #3: Czesław [3]
Pseudonim:
Imię ojca: Władysław
Imię matki: Kazimiera
Nazwisko rodowe matki: Wierzbicka
Data urodzenia: 22 kwiecień 1903 [4]
Miejsce urodzenia: Borysław
Rodzeństwo: Helena Jasińska
Stan cywilny: żonaty
Małżonek: Zofia Małachowska (zm. 1941)
Dzieci: Anna Barbara Wanda Gerżabek-Bajko (1928-2012)
Ostatni adres: Poznań
Narodowość: polska
Wykształcenie: wyższe
Zawód: literat, dziennikarz
Wyznanie: rzymskokatolickie
Tytuł naukowy:
Stanowisko: kier. Wydz. Pras. Rozgł. Poznańskiej PR

Stosunek do służby wojskowej: żołnierz, rezerwa
Numer ewidencyjny:
Powiatowa Komenda Uzupełnień (PKU): Poznań M.
Rejonowa Komenda Uzupełnień (RKU):
Związek operacyjny: Armia Poznań
Rodzaj broni lub służby: Bronie pancerne
Stopień:

ppor.
Przydział na 1 września 1939: Wielkopolska BK
Jednostka: 71 dyon panc.
Funkcja na 1 września 1939: dowódca 2 plutonu w szwadronie samochodów pancernych
Przydział po 1 września 1939: 71 dyon panc.
Funkcja po 1 września 1939: dowódca 2 plutonu w szwadronie samochodów pancernych
Przebieg służby wojskowej: W 1934 r. wykazany jako podporucznik rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1932 r., pozycją 2200 w Korpusie Oficerów Rezerwy Piechoty i przydziałem mobilizacyjnym do 2 Pułku Pancernego w Żurawicy. Ewidencyjnie podlegał PKU Poznań-Miasto. W 1939 r. zmobilizowany do 71 Dywizjonu Pancernego w Poznaniu.
Odznaczenia: Order Wojenny „Virtutu Militari” kl. V (Krzyż Srebrny), Krzyż Walecznych (pośmiertnie)
Wrzesień 1939 - szlak bojowy: wraz z Wielkopolską BK, m.in.: 2 września - wypad na terytorium niemieckie, podczas którego dowodzony przez niego pluton zniszczył we wsi Załęcze (Kenigsdorf) kilka niemieckich pojazdów wojskowych; 7 września - w straży przedniej Wielkopolskiej BK z zadaniem rozpoznania kierunku Łęczyca - Poddębice;
Data śmierci: 7 wrzesień 1939 [5]
Miejsce śmierci: pod Łęczycą [6]
Przyczyna śmierci: niejasna
Okoliczności śmierci: „W czasie walk rozpoznawczych na kierunku Poddębice podjazd samochodów pancernych na wysokości Jankowa natrafił na piechotę niemiecką. Doszło do krótkiej walki, w wyniku której jeden samochód pancerny został spalony. Zginął dowódca podjazdu, podporucznik Jerzy Gerżabek, poeta, artysta, malarz, spiker radiostacji poznańskiej” (Abraham 1990, s. 53);

„Następnego dnia rozpoznanie lotnicze doniosło o posuwającej się niemieckiej kolumnie pancernej w kierunku Łęczycy. Wielkopolska Brygada Kawalerii otrzymała rozkaz udania się w rejon miasta i zamknięcia przepraw przez Bzurę. Pododdziały 71 dywizjonu, wysłane jako straż przednia brygady osiągnęły nakazany rejon około godziny 14-tej. I pluton czołgów skierowany został w kierunku Ozorkowa, 2 pluton samochodów pancernych ku Poddębicom. Samochody pancerne współdziałające z kolarzami brygady natknęły się na szosie Łęczyca-Gostków na oddziały rozpoznawcze 102 pp z niemieckiej 24 DP. W wyniku stoczonej walki poległ dowódca 2 plutonu – ppor. J. Gerżabek” (Skalski 1991, s. 36);

„7 września, w początkowej fazie bitwy nad Bzurą spalił się w czołgu poznański poeta i satyryk, autor tekstów kabaretowych – ppor. Jerzy Gerżabek” (Czejmnic 1989);

„[...] ranny w płonącym tanku we wrześniu 1939 w bitwie pod Kutnem, zmarł po operacji w szpitalu wojskowym” (PSB);

Pierwotne miejsce spoczynku #1:
Data ekshumacji:
Pierwotne miejsce spoczynku #2:
Data ekshumacji:
Pierwotne miejsce spoczynku #3:
Data ekshumacji:
Obecne miejsce spoczynku: Ostrzeszów, mogiła indywidualna [7]
Lokalizacja grobu:
Upamiętniony: Tak
Forma upamiętnienia: Inskrypcja na jednej z dwudziestu jeden zbiorczych imiennych tablic epitafijnych Ściany Pamięci w obrębie kwatery wojennej na cm. parafialnym w Łęczycy, ul. Kaliska (dane personalne w formie: GERZABEK Jerzy R.);
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys: Jerzy Roman Czesław Gerżabek urodził się 22 kwietnia 1903 r. w Borysławiu jako syn Władysława i Kazimiery z Wierzbickich. Jego ojciec był technikiem wiertniczym i dyrektorem kopalni nafty. Jerzy uczęszczał do gimnazjów we Lwowie i Zakopanem, po czym studiował polonistykę na Uniwersytetach Lwowskim i Poznańskim. Już wtedy był współpracownikiem wydawnictw Drukarni Polskiej w Poznaniu. Później (do r. 1936) prowadził dział dziecięcy w „Ilustracji Polskiej” (wyd. Drukarni Polskiej w Poznaniu). Pisywał wiersze, nowele, opowiadania dla dzieci i dorosłych oraz powieść „Światła gasną w hotelu Astoria”, którą drukowano w odcinkach w „Ilustracji Polskiej”. Układał ponadto teksty piosenek estradowych wykonywanych samodzielnie lub przez innych artystów (m.in. „Wystarczy jedno słowo” z repertuaru Hanki Ordonówny). Swoje utwory podpisywał pseudonimem „Ger.”. Brał czynny udział w poznańskim teatrzyku literackim Różowa Kukułka założonym przez Ludwika Pugeta oraz w Klubie Szyderców Pod Kaktusem założonym przez Artura Marię Swinarskiego (z tym ostatnim zakładał również kabaret w Krakowie). Adaptował (nowe teksty piosenek itd.) operetkę „Kochany Augustynek” graną od r. 1934 w Teatrze Wielkim w Poznaniu. Przerobił też współczesną sztukę „Wielki reporter” na komedię muzyczną. W latach 1934-1937 był współpracownikiem Rozgłośni Poznańskiej, gdzie nadawał audycje dla dzieci, był autorem i wykonawcą cyklu audycji rozrywkowych „Uśmiech Poznania” oraz prowadził konferansjerki na „Podwieczorkach przy mikrofonie”. W tym czasie wystawił w lokalu Związku Literatów Polskich w Poznaniu „Szopkę literacką” napisaną ze Stefanem Balickim. W r. 1937 został zaangażowany przez Rozgłośnię Poznańską na stanowisko kierownika Wydziału Prasowego. Był również związany z redakcją prawicowego Kuriera Poznańskiego”. Jako oficer rezerwy Wojska Polskiego został zmobilizowany na stanowisko dowódcy 2 plutonu samochodów pancernych w 71 dywizjonie pancernym w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii armii „Poznań” i wziął udział w wojnie obronnej Polskie we wrześniu 1939 r., z której już nie powrócił. Pozostawił żonę Zofię Małachowską, malarkę (zm. 1941) i córkę Annę Barbarę Wandę Gerżabek-Bajko (ur. 16 III 1928, zm. 27 VIII 2012 w Szczecinie), lekarza pediatrę i psychiatrę.
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku:
Poszukiwania mogiły:
Źródła: Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września A-M, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 216 (dalej: KPŻP).

„Rocznik Oficerski Rezerw”, 1934, s. 83, 663 (dalej: ROR 1934).

Urząd Miasta i Gminy Ostrzeszów, Wydział Gospodarki Komunalnej, Spis zmarłych jeńców pochowanych na cmentarzu w Ostrzeszowie (maszynopis), http://cgw.poznan.uw.gov.pl/sites/default/files/doc/_OSTRZESZOW_NAZWISKA_0001.pdf, poz. 15 (dalej: UMiG Ostrzeszów).

Wykaz żołnierzy Armii „Poznań” poległych na Ziemi Łęczyckiej w I stadium Bitwy nad Bzurą w okresie od 09 do 12 września 1939 roku, spoczywających na cmentarzu rzymsko-katolickim w Łęczycy przy ulicy Kaliskiej, opr. H. Wójcik, A. Rokita, S. Rokita, [w:] Bohaterowie Bitwy nad Bzurą w naszej pamięci, red. T. Poklewski-Koziełł, Łęczyca 2009, s. 144 - poz. 122 (dalej: Wykaz 2009).

Tradycja rodzinna (Andrzej Kazimierz Bajko, syn Anny Barbary Wandy Gerżabek-Bajko, wnuk pochowanego).

Markowski T., Gerżabek Jerzy Roman (1903-1939), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948-1958, s. 409-410 (dalej: PSB).

Abraham R., Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury, wyd. II popr., Warszawa 1990 (dalej: Abraham 1990).

Bauer, Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Poznań 1982, s. 491 (dalej: Bauer, Polak 1982).

Knoll Cz., Matuszewski O., Wielkopolska Brygada Kawalerii, Poznań 1988 (dalej: Knoll, Matuszewski 1988).

Czejmnic J. [Urbankowski B.], Śmierć poetów. Śmiertelna choroba poezji, "Pogląd", R. VIII, 1989, nr 1 (153), s. 10-13 (Czejmnic 1989).

Skalski J., 1 Batalion Pancerny, Warszawa 1991, s. 24, 36, 39 (dalej: Skalski 1991).

Olszewicz B., Lista strat kultury polskiej, Warszawa 1947 (dalej: Olszewicz 1947).

Jerzy Gerżabek, [w:] Wikipedia, wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Ger%C5%BCabek [dostęp: 19. 12. 2013.] (dalej: Wikipedia).

Uwagi:
Przypisy: [1] a) GERŻABEK (źródło: ROR 1934; tradycja rodzinna; PSB; Abraham 1990; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Skalski 1991; Czejmnic 1989; Wikipedia); b) błędnie: "GERŻABE" (źródło: KPŻP); c) błędnie: "GERZABEK" (źródło: UMiG Ostrzeszów; Wykaz 2009);
[2] a) Roman (źródło: ROR 1934; Wykaz 2009; tradycja rodzinna; PSB); b) brak danych (źródło: UMiG Ostrzeszów; Abraham 1990; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Skalski 1991; Czejmnic 1989; Wikipedia);
[3] a) Czesław (źródło: ROR 1934); b) brak danych (źródło: UMiG Ostrzeszów; tradycja rodzinna; PSB; Wykaz 2009; Abraham 1990; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Skalski 1991; Wikipedia);
[4] a) 22 kwietnia 1903 / 1903 (źródło: ROR 1934; tradycja rodzinna; Wikipedia / PSB); b) 22 kwietnia 1909 (źródło: KPŻP; Wykaz 2009); c) brak danych (źródło: UMiG Ostrzeszów; Abraham 1990; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Skalski 1991; Czejmnic 1989);
[5] a) 7 września 1939 (źródło: KPŻP; Wykaz 2009; Abraham 1990, s. 53; Skalski 1991; Czejmnic 1989; Wikipedia); b) 16 września 1939 (źródło: tradycja rodzinna; Olszewicz 1947); c) 1 listopada 1939 (źródło: UMiG Ostrzeszów); d) wrzesień 1939 (źródło: PSB); e) brak danych (źródło: ROR 1934; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988);
[6] a) pod Łęczycą (źródło: KPŻP); b) Łęczyca (źródło: Wykaz 2009); c) rej. Jankowa (źródło: Abraham 1990, s. 53); d) szosa Łęczyca-Gostków / rej. szosy między Łęczycą a Gostkowem (źródło: Skalski 1991 / Wikipedia); e) brak danych (źródło: ROR 1934; UMiG Ostrzeszów; tradycja rodzinna; PSB; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Czejmnic 1989);
[7] a) Ostrzeszów, mogiła indywidualna / Ostrzeszów, cmentarz / Ostrzeszów (źródło: KPŻP / UMiG Ostrzeszów; tradycja rodzinna / PSB; Wikipedia); b) Łęczyca, kwatera wojenna, mogiła nr 57 (źródło: Wykaz 2009); c) brak danych (źródło: ROR 1934; Abraham 1990; Bauer, Polak 1982; Knoll, Matuszewski 1988; Skalski 1991; Czejmnic 1989);
Ostatnie zmiany: 2013-12-20 10:36:02 przez redakcja | Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -

Zdjęcia, dokumenty, pamiątki

Ppor. Jerzy Gerżabek – fragment zbiorowej imiennej tablicy epitafijnej kwatery wojennej w Łęczycy. (fot. Zbigniew Adamas, w dn. 08.09.2011r.)Szkic położenia 71 dpanc i sąsiednich pododdziałów pancernych w I-szej fazie "Bitwy nad Bzurą" 
opracował: Gabriel Sędkowski

Komentarze