Karta poległego

Nazwisko: SZPOJDA
Imię #1: Julian
Imię #2: Wojciech [1]
Imię #3:
Pseudonim:
Imię ojca: Julian
Imię matki: Anna Agnieszka
Nazwisko rodowe matki: Górska
Data urodzenia: 23 kwiecień 1911 [2]
Miejsce urodzenia: Wałdowo, par. loco
Rodzeństwo: Florian Teofil Szpojda (1893-1916? - zaginął w I wojnie światowej), Dorota Bonin (z d. Szpojda) (1898-1954), Leon Szpojda (1900-1976), Jan Szpojda (1902-????), Bronisław Szpojda (1904-1944), Jadwiga Król (z d. Szpojda) (1905-1982), Józef Szpojda (1909-1939? - zaginął w II wojnie światowej), Władysław Szpojda (????-????)
Stan cywilny: żonaty
Małżonek: Wanda (z d. Kaczmarek) (1908-1979) - poślubiona 14 I 1936, Rynarzewo, parafia św. Katarzyny
Dzieci: Agnieszka Szpojda (1937-2001), Maria Szpojda (1939-1992), Stefania Szpojda-Domalewska
Ostatni adres: Bydgoszcz, Aleja Gdańska 116 (od 1939, wcześniej: Bydgoszcz ul. Jasna 33/2)
Narodowość:
Wykształcenie:
Zawód: rzeźnik, masarz
Wyznanie: rzymskokatolickie
Tytuł naukowy:
Stanowisko: mistrz rzeźnicki, właściciel sklepu w Bydgoszczy, przy ul. Jasnej 33 (tel. 3813)

Stosunek do służby wojskowej: żołnierz
Numer ewidencyjny:
Powiatowa Komenda Uzupełnień (PKU):
Rejonowa Komenda Uzupełnień (RKU):
Związek operacyjny: Armia Pomorze
Rodzaj broni lub służby: Piechota
Stopień:

strz.
Przydział na 1 września 1939: 15 DP
Jednostka: baon ON Bydgoszcz [3]
Funkcja na 1 września 1939:
Przydział po 1 września 1939: baon ON "Bydgoszcz"
Funkcja po 1 września 1939:
Przebieg służby wojskowej: # 27 VIII 1939 - zmobilizowany do Wojska Polskiego
Odznaczenia:
Wrzesień 1939 - szlak bojowy: wraz z baonem ON "Bydgoszcz", m.in. w bitwie nad Bzurą
Data śmierci: 22 wrzesień 1939
Miejsce śmierci: Boryszew
Przyczyna śmierci: zamordowany
Okoliczności śmierci: Po rozbiciu Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej w dniu 17 września 1939 r. w rejonie Iłów - Budy Stare Julian Szpojda, wraz z około 200 towarzyszami broni, dostał się do niewoli. Jeńcy trafili do obozu przejściowego w Sochaczewie, skąd po krótkim postoju poprowadzono ich do Żyrardowa, gdzie na stadionie miejskim w bardzo trudnych warunkach zgromadzono około 30 tys. polskich żołnierzy. 21 września Niemcy, rozsiewając pogłoski o odsyłaniu do domu w pierwszej kolejności bydgoszczan, podstępnie wyselekcjonowali z tłumu 179 żołnierzy batalionu. Poprowadzono ich do Sochaczewa, a następnie do obozu w Boryszewie (obecnie w granicach miasta Sochaczew), gdzie 22 września stanęli przed niemieckim wojskowym sądem polowym. Oskarżono ich o udział w mordowaniu cywilnej ludności niemieckiej podczas tzw. "krwawej niedzieli" w dniu 3 września 1939 r. w Bydgoszczy. Choć w trakcie tych wydarzeń żołnierzy oddziału nie było w rodzinnym mieście, w sfingowanym procesie uznano ich za winnych, po czym wytypowano 50 z nich, którym w odwecie wymierzono karę śmierci. Przed godziną 19:00 tego samego dnia skazanych rozstrzelano na gliniance cegielni w Boryszewie, blisko gospodarstwa rodziny Gostyńskich. Julian Szpojda był jednym z nich...
Pierwotne miejsce spoczynku #1: Boryszew
Data ekshumacji: 8-12 listopad 1940
Pierwotne miejsce spoczynku #2: -
Data ekshumacji: -
Pierwotne miejsce spoczynku #3: -
Data ekshumacji: -
Obecne miejsce spoczynku: Kozłów Biskupi, mogiła zbiorowa (1)
Lokalizacja grobu: mogiła zbiorowa
Upamiętniony: Tak
Forma upamiętnienia: # jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych pomnika ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na zbiorowej mogile wojennej na cmentarzu parafialnym w Kozłowie Biskupim (odsłoniętego 22 września 1981 r.);
# jedna z dwóch zbiorczych imiennych tablic epitafijnych ku czci zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej wystawionego na Cmentarzu Bohaterów Bydgoszczy przy ul. gen. Stanisława Grzmot-Skotnickiego w Bydgoszczy (odsłoniętego 23 września 1985 r.);
Przedmioty znalezione przy pochowanym:
Miejsce przechowywania ww. przedmiotów:
Życiorys:
Wspomnienia / relacje:
Historia pochówku: Zamordowanych żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej pochowano pierwotnie w dole śmierci na gliniance w Boryszewie, wykopanym przez Niemców przed egzekucją. Wiosną 1940 r. z inicjatywy sochaczewskiego oddziału PCK rozpoczęto starania o ekshumację ciał. W sierpniu tego samego roku otrzymano zezwolenie okupacyjnych władz niemieckich na przeniesienie zwłok, po czym 8 listopada rozpoczęto ekshumację na oddalony o 2 kilometry cmentarz parafialny w Kozłowie Biskupim. W nowym miejscu pochówku usypano niską ziemną mogiłę i ustawiono biały brzozowy krzyż. W 1946 r. uporządkowano grób i nasadzono kwiaty. W 1956 r. wykonano betonowe obrzeżenie mogiły oraz ustawiono granitowy krzyż i tablicę z inskrypcją o treści: "22-IX-1939 / ZA POLSKĘ WALCZYLIŚMY / ZA POLSKĘ UMIERAMY / CZEŚĆ BOHATEROM ". W 1981 r. na miejscu pochówku rozstrzelanych wystawiono pomnik, w którego płytę wmurowano dwie brązowe tablice z personaliami 50 ofiar według listy opracowanej przez historyka Rajmunda Kuczmę, ówczesnego dyrektora Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W 1997 r. monument poddano modernizacji. W 1946 r. upamiętniono również miejsce zbrodni, gdzie ukwiecono dół śmierci oraz wystawiono pomnik w formie zwieńczonego metalowym krzyżem kopca z granitowych głazów, w który wmurowano tablicę z inskrypcją o treści: "MIEJSCE MĘCZEŃSKIEJ ŚMIERCI / 50 POLSKICH NIEZNANYCH ŻOŁNIERZY / ROZSTRZELANYCH PRZEZ HITLEROWCÓW / W DNIU 22 IX 1939 R. / CHWAŁA BOHATEROM - HAŃBA MORDERCOM / Pracownicy Zakładów Boryszewskich". Przy miejscu kaźni w Boryszewie i mogile rozstrzelanych w Kozłowie Biskupim odbywają się coroczne uroczystości z udziałem władz Sochaczewa i Bydgoszczy, rodzin ofiar oraz mieszkańców obu miejscowości, których celem jest oddanie hołdu bohaterskim bydgoskim żołnierzom.
Poszukiwania mogiły: W 1946 r. Wanda Szpojda, żona Juliana, wniosła w Sądzie Grodzkim w Bydgoszczy podanie o uznanie męża za zmarłego (sygn. akt Zg. 249/46).
Źródła: Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, t. I, Żołnierze września N-Z, kom. red. B. Affek-Bujalska i in., wstęp i red. nauk. E. Pawłowski, Pruszków 1993, s. 217 (dalej: KPŻP).

Cmentarz w Kozłowie Biskupim: Bydgoski Batalion Obrony Narodowej, 22-09-1939 r. (rękopis, Urząd Gminy w Nowej Suchej), poz. 42 (dalej: UG Nowa Sucha).

Archiwum Diecezji Pelplińskiej, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Wałdowo, sygn. 2561, akty urodzenia nr 8/1902, 15/1904, 77/1906, 16/1909, 23/1911 (dalej: ASC par. Wałdowo).

Badania genealogiczne (Urszula Borchardt).

Księga adresowa miasta Bydgoszczy, rocznik 1936/37, oprac. W. Weber, Bydgoszcz, b.r.w., s. 52, 519, 645 (dalej: KAMB 1936/37).

Obwieszczenia sądowe, "Monitor Polski", R. XXV, 1946, nr 67, s. 4 (dalej: M.P.). W 1946 r.

Archiwum rodzinne / rodzinna tradycja (Stefania Szpojda-Domalewską, córka pochowanego, zebr. Urszula Borchardt).

Kuczma R., W obronie Ojczyzny. Bydgoski Batalion Obrony Narodowej 1939, Bydgoszcz 2000 (dalej: Kuczma 2000).

Komunikat OKŚZpNP w Warszawie w sprawie zgłaszania się krewnych ofiar, w związku ze śledztwem w sprawie rozstrzelania 22 września 1939 r. w Boryszewie 50 jeńców polskich – żołnierzy Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej przez żołnierzy niemieckich, 5 VI 2015, [w:] Śledztwa, Instytut Pamięci Narodowej, https://ipn.gov.pl/pl/sledztwa/poszukiwani-swiadkowie/24199,Komunikat-OKSZpNP-w-Warszawie-w-sprawie-zglaszania-sie-krewnych-ofiar-w-zwiazku-.html [dostęp: 9 III 2019] (dalej: OKŚZpNP W-wa).

Uwagi:
Przypisy: [1] a) Wojciech (źródło: ASC par. Wałdowo; archiwum rodzinne / rodzinna tradycja; OKŚZpNP W-wa); b) brak danych (źródło: KPŻP; UG Nowa Sucha; KAMB 1936/37; M.P.; Kuczma 2000);
[2] a) 23 kwietnia 1911 (źródło: ASC par. Wałdowo; M.P.; archiwum rodzinne / rodzinna tradycja; OKŚZpNP W-wa); b) brak danych (źródło: KPŻP; UG Nowa Sucha; KAMB 1936/37; Kuczma 2000);
[3] a) baon ON "Bydgoszcz" (źródło: UG Nowa Sucha; Kuczma 2000, s. 97; OKŚZpNP W-wa); b) "baon ON" (źródło: KPŻP); c) Wojsko Polskie (źródło: M.P.); d) brak danych (źródło: KAMB 1936/37);
Ostatnie zmiany: 2019-05-08 22:52:57 przez redakcja | Jeżeli chcesz uzupełnić lub zmienić dane wciśnij -

Zdjęcia, dokumenty, pamiątki

Julian Szpojda wraz z żoną Wandą (z d. Kaczmarek) w gronie rodziny i przyjaciół w dniu ślubu, Kołaczkowo, 14 stycznia 1936 r. (fot. ze zb. rodzinnych).

Komentarze